सही व्यवस्थापन गरी आमनेपाली नागरिकको जीवनमा कहरसरह बनेको लोडसेडिङ अन्त्य गर्ने अभियानको सफलतापूर्वक नेतृत्व गर्नुभएको र नेपालमा नवीकरणीय ऊर्जा विकासको थप सम्भावना पहिल्याउनुभएकाले तपाईंको कार्यकुशलता, समर्पण र दृढताको कदर गर्दै तपाईंलाई कान्तिपुर आइकन अर्पण गरिएको छ ।
कुलमान घिसिङ, प्रबन्धक
अर्थ–उद्यम
अघिल्लो दिनसम्म १८ घण्टा लोडसेडिङको मारमा रहेका नेपाली जनता एकाएक लोडसेडिङमुक्त भए । धेरैले भने, कुलमान घिसिङले फु मन्तरको जादु देखाइदिए । हुन पनि त्यस्तै भएको थियो, दुई वर्षअघिको लक्ष्मी पूजाको रात । त्यो लक्ष्मीपूजाको दिन कुलमानले नेपाल प्राधिकरणको नेतृत्व लिएको दुई महिनामात्र भएको थियो । एकाएक उनको कार्य र क्षमता यस्तो भयो कि उज्जालोको सपना बोकेका नेपालीका लागि उनी नायक बनेर उदाए । घिसिङले नेतृत्वकर्तामा दृढ इच्छाशक्ति भए ढिलासुस्ती तथा अकर्मण्यताले ग्रस्त संयन्त्रमा समेत सुधार गर्न सकिन्छ भन्ने कुरालाई प्रमाणित गरिदिए । १८ घण्टासम्मको लोडसेडिङ कसरी हट्यो त ? ‘इनर्जीको समस्या समाधान गर्न आफूमा पनि इनर्जी हुनुपर्छ ।’ कुलमान भन्छन्, ‘राइट म्यान इन द राइट प्लेस विद राइट टाइम हुनुपर्छ ।’
कुलमानलाई किन अर्थ उद्यम आइकन उपाधि दिइयो त ? ‘विद्यमान प्रशासनिक संरचनाभित्रै रहेर अनपेक्षित नतिजा आर्जन गरेको, उपलब्ध स्रोत–साधनलाई देशको हितमा उपयोग गर्न सकेको ।’ उनलाई दिएको सम्मान–पत्रमा भनिएको छ, ‘अन्य स्रोतबाट उपलब्ध जलविद्युत्को सही व्यवस्थापन गरी आमनेपाली नागरिकको जीवनमा कहरसरह बनेको लोडसेडिङ अन्त्य गर्ने अभियानको सफलतापूर्वक नेतृत्व गर्नुभएको र नेपालमा नवीकरणीय ऊर्जा विकासको थप सम्भावना पहिल्याउनुभएकाले तपाईंको कार्यकुशलता, समर्पण र दृढताको कदर गर्दै आइकन अर्पण गरिएको छ ।’
२०२७ सालमा रामेछापको बेथानमा जन्मिएका घिसिङले पुल्चोक इन्जिनियरिङ कलेजबाट स्नातकोत्तर तथा भारतको जमसेदपुरस्थित रिजनल इन्स्टिच्युट अफ टेक्नोलोजीबाट इलेक्ट्रिकल इन्जिनियरिङको अध्ययन पूरा गरेका हुन् ।
पेसाले हास्यकलाकार भए पनि आफूले यसअघि हात नहालेको पुनर्निर्माणको क्षेत्रमा अभूतपूर्व कार्य गरी धेरै भूकम्पपीडितको मुहारमा खुसी ल्याउन सफल हुनुभएकाले तपार्इंहरूको योगदानको कदरस्वरूप कान्तिपुर आइकन अर्पण गरिएको छ ।
धुर्मुस–सुन्तली, समाजसेवी/कलाकार
समाज–राजनीति
२०७२ सालको विनाशकारी भूकम्प गएको चार वर्ष लाग्दैछ । कतिपय भूकम्पपीडितले अझै बास बस्ने स्थान जोहो गर्न सकेका छैनन् । सरकारले दिने अनुदान र पुनर्निर्माणको पाटो प्रगतिउन्मुख देखि“दैन । धेरै पुरातात्विक संरचना अझै पनि ढलेकै छन्, तर सोही भूकम्पका कारण हास्यकलाकार सिताराम कट्टेल (धुर्मुस) तथा कुन्जन घिमिरे (सुन्तली) को जीवनले भने फरक मोड लियो ।
हास्यक्षेत्रमा राज चलाइरहेका उनीहरूको पाइला मानवीय कष्टलाई सानै भए पनि भरथेग गर्नेतर्फ मोडिएको थियो । ‘पहिले सानो सहयोग गर्न सकिन्छ कि भन्ने भावनाले सुरु भएको थियो ।’ सीताराम कट्टेल भन्छन्, ‘सबैको साथ–सहयोगले बिस्तारै ठूलो अभियान बन्दै गयो ।’ शौचालय निर्माण अभियानमा सक्रिय धुर्मुस–सुन्तलीले पहिले भूकम्पले ध्वस्त भएको काभ्रेको पहारी बस्ती उठाउन कम्मर कसे । कम्मर कसेको दुई महिनाभित्रै ६० लाख खर्च गरेर पहिलो एकीकृत पहारी बस्ती निर्माण गरे । पहारी बस्ती निर्माणपछि सिन्धुपाल्चोकको गिरानचौरमा १ सय रोपनीमा ६५ घर निर्माण सम्पन्न भयो । धारा, बगैंचा, शौचालय एवं सामुदायिक भवनसहितको उक्त बस्ती २०७३ कात्तिक १२ गते राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीको हातबाट हस्तान्तरण गरियो । गिरानचौरको बस्ती निर्माण सकिएपछि उनीहरूले बर्दिवासमा मुसहर बस्ती तथा सन्तपुर नमुना बस्ती स्थापना गरे ।
‘२०७२ सालको विनाशकारी भूकम्पपश्चात मुलुकभित्र र बाहिरका साधन–स्रोत परिचालन गरी पिछडिएका समुदायका लागि घरको व्यवस्था गरी समाजका निम्ति निःस्वार्थ सेवामा समर्पित भै सबै नेपालीका लागि अनुकरणीय कार्य गर्नुभएको र अचानक आइपरेको विपत्लाई सम्बोधन गर्न अघि सरेर लाखौं नेपालीमाझ आशा जगाउनुभएकाले तपाईंहरूलाई संयुक्त रूपमा ‘कान्तिपुर आइकन ः समाज–राजनीति’ बाट सम्मानित गरिएको छ’, कान्तिपुरले सामाजिक तथा राजनैतिक क्षेत्रको आइकनबाट सम्मान गर्नुको औचित्य यसरी प्रस्ट पारेको छ । पूर्वी पहाडी जिल्ला सोलुमा २०४० सालमा जन्मिएका सीताराम कट्टेल ‘धुर्मुस’ तथा २०४१ सालमा ललितपुरमा जन्मिएकी कुन्जना घिमिरे ‘सुन्तली’ २०६९ सालदेखि हास्यकलाकारका रूपमा कला क्षेत्रमा प्रवेश गरेका हुन् ।