साप्ताहिक संवाददाता
माघ १ गतेको मौका पारी देशका विभिन्न नदी, ताल तथा त्रिवेणीहरूमा मेला लाग्छ । ती मेलामा भक्तजनको ठूलो भीड लाग्ने गरेको छ । त्यस्ता मेला लाग्ने ताल नदी एवं त्रिवेणीहरूमा स्नान गर्दा पूण्य कमाइने जनविश्वास छ ।
देवघाट : मकर संक्रान्तिको दिन चितवनको नारायणगढदेखि १० किलोमिटर उत्तर–पश्चिममा अवस्थित देवघाटमा त्रिशूली र कालीगण्डकी नदीको संगमस्थलमा ठूलो मेला लाग्छ । उक्त संगममा स्नान गरी दान गर्नाले पितृहरूको उद्धार हुने विश्वास रहिआएको छ । यो मेला माघ १ गते लाग्ने नेपालको सबैभन्दा ठूलो मेला हो ।
माइबेनी : इलामको माई तथा जोगमाईको दोभानमा लाग्ने मेलामा नेपाललगायत भारत, भुटानका श्रद्धालुहरूसमेत पुग्छन् । मेलाका अवसरमा लिम्बूको धान नाच, राईको चण्डीनाच, ब्राह्मण–क्षेत्री समुदायको संगिनी तथा मगरको मारुनी नाच्ने चलन छ ।
माइमेला : झापाको कन्काई नदीमा माघे संक्रान्तिका अवसरमा मकर मेला लाग्छ । संक्रान्तिको दिन प्रारम्भ हुने यो मेला पाँच दिन चल्छ । यहाँ स्नान गरे मनोकांक्षा पूरा हुने जनविश्वास छ । मेला भर्न पूर्वी नेपालका साथै भारतीय सहर सिलिगुडी, दार्जीलिङ, सिक्किम आदिका मानिसहरूसमेत आउँछन् ।
बराहक्षेत्र : अरुण, तमोर तथा सुनकोसी नदीको संगमस्थल सुनसरीको बराहक्षेत्रमा ठूलो मेला लाग्छ । यहाँ आउने धर्मावलम्बीले भगवान् विष्णुको पूजा–आराधना गर्छन् । यो स्थानमा मकर स्नान गरे मोक्ष प्राप्त हुने जनविश्वास छ ।
रिडी : गुल्मी, पाल्पा तथा स्याङ्जाको संगमस्थलबाट बग्ने कालीगण्डकी र उक्त नदीको तट रुरु क्षेत्रमा रहेको ऋषिकेश मन्दिरमा माघे संक्रान्तिका दिन ठूलो मेला लाग्छ । माघे संक्रान्तिका दिन सुरु हुने यो मेला तीन दिन चल्छ । धेरै भक्तजन उपस्थित हुने यो मेलालाई जेठी, माइली र कान्छी संक्रान्तिका रूपमा मनाइन्छ । कालीगण्डकीमा स्नान गरी मेलाको पहिलो दिन ऋषिकेश मन्दिरमा विशेष पूजा–अर्चना गरिन्छ ।
पर्शुरामधाम : डडेलधुराको भित्रीमधेसमा पर्ने जोगबूढा क्षेत्रमा महाकाली नदीको किनारामा अवस्थित पर्शुरामधाममा माघे संक्रान्तिका दिन ठूलो मेला लाग्ने गरेको छ । यो मेला भर्न पश्चिम नेपाल तथा भारतका विभिन्न सहरका भक्तजन आउने गरेका छन् ।
तिल माधवनारायण : भक्तपुरको तौमढी टोलमा तिल माधवनारायणको मेला लाग्ने गरेको छ । माघे संक्रान्तिका दिन यो मन्दिरमा चढाइएको घिउ खाए सन्तान नभएका महिलाले सन्तान प्राप्त गर्ने जनविश्वास छ । यो दिन तिल माधवनारायणको मूर्तिमा घिउ दलेर तिल चढाउने र उक्त घिउ र तिल चार दिनपछि झिकेर मन्दीरमा आउने भक्तजनलाई प्रसादका रुपमा वितरण गर्ने चलन छ ।
पनौतीको मकर मेला : काभ्रेको पनौतीमा माघे संक्रान्तिका दिन लीलावती, पुण्यवती तथा रुद्रमतीको संगम त्रिवेणीमा मकर मेला लाग्छ । हरेक १२ वर्षमा कुम्भ मेलाको रूप लिने यो मेलाको प्रचलन लिच्छवी राजा मानदेवबाट प्रारम्भ भएको विश्वास गरिन्छ ।
गोदावरीको मकर मेला : दक्षिण–पूर्वी ललितपुरको गोदावरीमा समेत माघे संक्रान्तिका दिन ठूलो मेला लाग्छ । फूलचोकी माईको पाउबाट प्रवाहित हुने गोदावरी नदीमा मनाइने यो मकर मेलाले पनि हरेक १२ वर्षमा कुम्भ मेलाको स्वरूप धारण गर्छ ।
गोदावारीको मेला कैलाली : कैलालीको गोदावरी नदीमा पनि मकर मेला लाग्छ । यो दिन नदी–किनारमा रहेका भगवान् शिव, गोदावरी भगवती तथा हनुमानको मन्दिरमा विशेष पूजाआजा गरिन्छ । नेपाल तथा भारतका विभिन्न स्थानबाट आएका भक्तजनले यही अवसरमा विवाह, व्रतबन्ध गर्नुका साथै मीत लगाउने चलनसमेत छ । यही दिनदेखि यहाँ एक महिनासम्म गोदावारी अमृत महास्नान मेला सञ्चालन हुन्छ ।
पोखराको ढुङ्गे साँघु : माघे सक्रान्तिका अवसरमा पोखराको ढुङ्गेसाँघुमा मेला लाग्छ । यो मेला अवलोकन गर्न हजारौं मानिस ढुङ्गेसाँघु पुग्छन् । मेलाको आकर्षणमा घरायसी सामानको बिक्री, मन्दिरको दर्शन तथा खेलकुद प्रतियोगिता रहँदै आएका छन् । त्यहाँ रहेका सदाशिवजी सिद्धेश्वर हरिहर मन्दिर, सीता मन्दिर तथा शिव मन्दिर, नारायण मन्दिर, सिद्धेश्वर मन्दिर, गणेश मन्दिरमा बिहानैदेखि साँझसम्म भक्तजनको भीड लाग्छ ।