कोरोना महामारीबाट बच्नका लागि गरिएको लकडाउनले मानिसलाई बाध्यात्मक फुर्सद पैदा गरिदियो । त्यसबेलाको एउटा साथी बनिरहेको छ-पुस्तक । तर यही महामारीले नयाँ पुस्तक प्रकाशन रोकिदियो । लकडाउन खुकुलो भएसँगै पुस्तक बजार कसरी चलायमान बनाउन सकिन्छ भनेर प्रकाशकहरू चल्मलाएका छन् ।

सामूहिकता रङ्गमञ्चको पहिलो सर्त हो । कोरोना महामारीले यसैमा पहिलो प्रहार गरिदियो । सामाजिक दूरी कायम गरेर रङ्गमञ्च कसरी सम्भव होला ? कहिले फर्केलान् रङ्गमञ्चमा दर्शक ?

अहिले फिल्म क्षेत्रमा नातावाद, कृपावाद, गुुटबन्दी र डिप्रेसनको मुद्दा उठिरहेका बेला मंगलबार पलले आफ्नो फेसबुकमा लामो स्टाटसहित प्रश्न गरे, ‘के तपाईंले परिश्रम गरेअनुसार समयमा आफूले पाउनुपर्ने पारिश्रमिक पाइराख्नुभएको छ ? के तपाईंले आफूले गरेको फिल्मको पैसा पाउन वर्षौं–वर्षसम्म डिरेक्टर, प्रोड्युसरसँग दुुई हात जोड्नुपरेको छ ? ’

कोरोना महामारीबाट सबैभन्दा प्रभावित क्षेत्रमध्ये एक हो चलचित्र क्षेत्र । तर यसले चलचित्र क्षेत्रलाई जति चुनौती दिएको छ, त्यति नै अवसर पनि । दयाराम दाहाल, रेखा थापा, आकाश अधिकारी, रविन्द्र खड्का, अनुप बराल, माओत्से गुरुङ र निकेश द्धालाई सुन्दा यस्तै लाग्छ ।

महामारीका कारण हल रिलिज रोकिएपछि नेपाली सिनेमा निर्माता भरपर्दो डिजिटल विकल्पको खोजीमा देखिन्छन् । तथापि जति पनि विकल्प उपलब्ध छन्, त्यसलाई ढुक्क भएर प्रयोग गर्न सकिने अवस्थाचाहिँ बनिनसकेको उनीहरूको मत छ ।

धेरैलाई लाग्दो हो- पर्याप्त समय हुने हो भन कति लेख्थेँ हुँला भन्ने लेखकहरूलाई कोरोना संक्रमणका कारण भएको लकडाउन अवसर बनेको हुनुपर्छ । तर लेखकहरूले भने यो सन्त्रासका कारण आफूलाई सिर्जनामा केन्द्रित बनाउनै सकिरहेका छैनन् ।

राजनीतिको पृष्ठभूमिका गीत–संगीतको भूमिका महत्वपूर्ण छ । त्यसैले पनि होला, राजनीतिमा सक्रिय कतिपय नेता विभिन्न कालखण्डमा यससँग निकट भए । राजनीतिक व्यस्तताबीचमै पनि गीत–संगीतमा सक्रिय नेता अहिले पनि छन् । प्रधानमन्त्रीदेखि विद्रोही पार्टीका नेतासमेत गीत लेख्छन् ।

अभिनेता सुशान्तसिंह राजपुुतको आत्महत्यापछि बलिउडमा मात्रै होइन, नेपाली सिनेमा उद्योगमा पनि नातावाद व्याप्त रहेको बहस चलिरहेको छ । सुशान्त डिप्रेसनमा जानुमा बलिउडको नातावाद खास दोषी रहेको चर्चासँगै धेरैले कलिउडको नातावाद र यसले पारेको प्रभावबारे बहस हुँदैछ ।

बलिउड अभिनेता सुशान्त सिंह राजपुतले आफ्नै निवासमा आईतवार आत्महत्या गरेका छन् । उनले आत्महत्या गर्नुको कारण नखुले पनि उनी पछिल्लो केही महिना देखि डिप्रेसनको शिकार भएको बताईएको छ । यसकै कारण उनले आत्महत्या गरेको प्रहरीको प्रारम्भिक वयान दिएका छन् ।

मेला–महोत्सव र देश–विदेशको स्टेज कार्यक्रमले आम्दानीको ग्राफ बढाइरहेका लोकदोहोरी क्षेत्रका कलाकार कोभिड–१९को महामारीपछि चिन्तित छन् । भविष्यको चिन्ताले विकल्पको सोचमा उनीहरूलाई धकेलेको छ ।

हिमानीका छोरीहरु पूर्णिका र कृतिका बैंककमै रहेका बेला उनीहरुले आफ्नो प्राइभेट स्पेयरमा यो भिडियो खिचेको अनुमान गरिएतापनि यसको पुष्टि भने भैसकेको छैन । तर, जे भएपनि टिकटकमा छोरीहरुसँग रमाएको हिमानीले धेरैतिर तारिफ बटुलिरहेको छ ।

सामान्य समय भएको भए यो बेला तीज गीत रेकर्ड र म्युजिक भिडियो निर्माणको चटारो हुन्थ्यो । तर कोरोना कहर छ । अनिश्चित वातावरणले यतिबेला मान्छेहरू रोगले भन्दा पनि भोकले मर्ने अवस्था आएको छ । त्यसैले कलाकार भन्छन्– हामीलाई सेलिब्रेटी बनाउने वर्गलाई जोगाउन सकियो भने तीज अर्को वर्ष पनि आउँछ ।

यतिबेला टिकटक विश्वव्यापीरूपमै लकडाउन कटाउने माध्यम त बनेको छ नै, मनोरञ्जनका साथै शारीरिक गतिविधि बढाउने काम पनि यसले गरिरहेको छ । यतिबेला धेरैले कोरोना संक्रमण र लकडाउनका कारण भोग्नुपरेको तनावलाई टिकटकमार्फत बिर्सने प्रयास गरिरहेका छन् ।

जात व्यवस्थाको विषयलाई नेपालको राजनीतिले पनि प्रष्ट रूपमा बोल्न सकेन, त्यसपछि साहित्यमा असाध्यै कम आयो । सिंगो समाज, राजनीति, साहित्य र समाजशास्त्रमा नै यो विषय असाध्यै लुकाइएको हुनाले सिनेमामा पनि कम आएको हो ।

जुँगाको रेखी बस्दा रुमालले मुख छोपेर हिँडे मान्छेहरूले खिसी गर्छन् भनेर । पछि जुँगा काटेँ, झन् लाज लाग्यो । तर डन्डीफोर आउँदा चाहिँ खुसी लाग्यो ।

यदि मेरो बिहे भएको भए यो लकडाउनमा मेरो जुम्ल्याहा सन्तान हुने रहेछन् । खासमा म ‘ट्विन्स लभर’ हो । मेरो विभिन्न चाहनाभित्रको यो पराकाष्ठामा नै पर्छ ।

केही दिनअघिमात्रै साप्ताहिकसँग कुराकानीमा उनले भनेका थिए, ‘नेपाली फिल्मलाई अन्तराष्ट्रियस्तरसम्म चिनाउन अब हाम्रो आफ्नै मौलिक कथामा चलचित्र निर्माण गर्नुको विकल्प छैन् ।’

हरेक समय गाउँघरलाई सम्झिन्छु । गाउँ शान्त लाग्छ । एक्लै बस्दा दिमागमा कति कुरा खेल्छन्, त्यसलाई गीत बनाउँछु । गाउँको भाषा, शब्द कोर्दा अनि गितारमा अभ्यास गर्दा आनन्द लाग्छ ।

कलाकार जयनेन्द्र चन्द ठकुरीको निधन भएको छ । लामो समयदेखि मधुमेह र उच्च रक्तचापको समस्यावाट बाट पिडित रहेका चन्दको आईतवार ८० वर्षको उमेरमा ललितपुर एकान्तकुनास्थित आफ्नै निवासमा निधन भएको हो ।

हाम्रो समाज यस्तो जातीय दमन र अमानवीय घटनाको मात्रै साक्षी छैन । हामीकहाँ जाताभात र छुवाछुतको गलत परम्परा तोड्न तयार हुने र सफल हुने सयौँ जोडीहरू पनि छन् । नेपाली कला जगत पनि त्यसको उदाहरण हो ।