छिटो, मीठो र सस्तो । यिनै तीनवटा गुणका कारण म:म नेपालीहरूका लागि सर्वाधिक लोकप्रिय खाजा बन्न पुगेको छ । नेपाली खाजाहरूमध्ये सबैभन्दा बढी रुचाइने परिकार म:म नै हो । के हिमाल, के पहाड, के तराई, के धनी, के गरिब सबैका लागि म:म उत्तिकै प्रिय परिकार हो । 

नेपालका ९० प्रतिशतभन्दा बढी रेस्टुराँ, क्याफे तथा होटलका मेनुमा म:मले ठाउँ पाएको छ । तारे होटलदेखि ठूला रेस्टुराँहरूमा मात्र होइन, सामान्य खाजा पसलहरूसम्म म:म पाकेकै हुन्छ । नेपाली बजारमा थरीथरीका मूल्य, स्वाद तथा स्वरूपका म:म उपलब्ध छन् । 

प्लेटका हिसाबले बेचिने म:मको मूल्यमा पनि उत्तिकै विविधता छ । म:म तारे होटलमा प्रतिप्लेट एक हजार रुपैयाँसम्म बिक्री हुन्छ भने सामान्य रेस्टुराँमा प्रतिप्लेट औसत १ सय रुपैयाँदेखि ३ सय रुपैयाँ पर्छ । नेपालमा उल्लेख्य व्यापार हुने म:मको दैनिक कारोबार कति हुन्छ भन्ने आधिकारिक तथ्यांक उपलब्ध नभए पनि दैनिक करोडौं रुपैयाँको म:मको कारोबार हुने गरेको अनुभव व्यवसायीहरूको छ । नेपालमा म:मलाई ब्रान्डिङ गरिरहेका बोताका सञ्चालक निभेन अमात्यका अनुसार म:मको कारोबार उच्च छ । ‘नेपालमा म:मको बजार एकदमै राम्रो छ,’ बोताका सातवटा आउटलेट खोलिसकेका अमात्य भन्छन्, ‘लामो समयदेखि निकै रुचाइएको परिकार भएकाले पनि यसको व्यापार एकदमै राम्रो छ ।’

बफ, चिकेन र भेज बढी चल्तीका म:म हुन् ।सर्वाधिक रोजाइमा बफ म:म पर्छ । त्यसपछि चिकेन बढी बिक्री हुन्छ भने भेज, पोर्क तथा पनिर म:मको माग पनि उत्तिकै छ । भेराइटिजका हिसाबले स्टिम म:म सबैभन्दा लोकप्रिय छ । त्यसपछि, झोल, सी, कोथे अनि फ्राई म:म नेपाली जिब्रोले बढी खोज्ने म:म हुन् । 

ममको स्वाद बढाउन अचारको महत्वपूर्ण भूमिका हुन्छ । अचारका कारण म:म बढी बिक्री हुने भएकाले पछिल्लो समय काठमाडौंलगायत मुख्य सहरका म:म व्यवसायीहरू म:मको अचारमा विविधता मात्र थपिरहेका छैनन्, त्यसलाई स्वादिलो बनाउन पनि जोड दिइरहेका छन् । अझ रोचक त के भने काठमाडौंलगायत केही ठूला सहरका रेस्टुराँले फरक स्वादको झोल समेत निर्माण गरेर ग्राहक तानिरहेका छन् । 

म:मको क्रेज कतिसम्म छ भने भारतीय मिठाईका ब्रान्डका रूपमा ख्याति कमाएका आँगन, गुलाव, रामेश्वरम, कन्हैयाजस्ता शाकाहारी मिठाई पसलले समेत म:म बेचिरहेका छन् । अहिले नेपालमा म:मलाई ब्रान्डिङ गर्न विभिन्न म:म महोत्सव, म:म पार्टी मात्र होइन, म:म प्रतियोगितासमेत आयोजित हुन थालेका छन् ।

विकेण्डको साथी म:म

म:मको स्वाद स्वदेशमा मात्र सीमित छैन । नेपालीहरूले म:मलाई आफूसँगै विदेशका विभिन्न ठाउँसम्म पुर्‍याएका छन् । विदेशमा जहाँ–जहाँ नेपाली पुगेका छन्, उनीहरूले त्यहीं–त्यहीं म:म पुर्‍याएका छन् । अमेरिकादेखि बेलायतसम्म जापानदेखि अस्ट्रेलियासम्म । विदेशका नेपालीहरूले वीकेन्डमा म:मको स्वादमा हप्ता दिनको कामको तनाव बिर्सन प्रयास गर्छन् । त्यसैले हिजोआज म:म विकेण्ड कल्चरमा समेत छिरेको छ ।

२ करोडको म:म उद्योग 

नयाँ बानेश्वरस्थित म:म संसारले फ्रोजन म:म उद्योग नै सञ्चालन गरेको छ । हेटौंडाका सुरेन्द्र श्रेष्ठले क्यान्सर रोकथाममा प्रतिप्लेट ३ रुपैयाँ योगदान दिने गरी यो उद्योग प्रारम्भ गरेका छन् । श्रेष्ठले चीनबाट प्रतिघण्टा १० हजार वटा म:म बनाउने मेसिन १५ लाख रुपैयाँमा नेपाल ल्याएका हुन् । अचार बनाउने मेसिनका लागि छुट्टै डेढ लाख रुपैयाँ लगानी गरिएको छ । अहिले उनी दैनिक २ हजार प्लेट म:म उत्पादन गरेर सप्लाई गर्छन् । भैरहवा, चितवन, पोखरा, हेटौंडा आदि स्थानमा उनको फ्रोजन म:म सप्लाई हुन्छ । श्रेष्ठ भविष्यमा मेसिनबाट उत्पादित फ्रोजन म:मलाई देशभर फैलाउने योजनामा छन् । उनले यो उद्योगमा झन्डै २ करोड रुपैयाँ लगानी भैसकेको बताए ।