सीमा, इमेलबाट

जसरी हामीले कलमको सहायताले आफ्नै हस्ताक्षर गरेर कागजात प्रमाणित भएको मान्छौं । त्यस्तै त्यसलाई इलेक्ट्रोनिक माध्यमबाट उतारिएपछि इलेक्ट्रोनिक हस्ताक्षर अर्थात् ई-सिग्नेचर भन्न सकिन्छ, अझ भनौं 'डिजिटल सिग्नेचर' । ई-कमर्स, ई-कारोबार आदिको इन्टरनेटमा बढ्दो प्रभाव तथा समाजमा यसको सचेतता बढ्दै गएको परिप्रेक्ष्यमा यो ई-सिग्नेचरको खाँचोको अनुभव स्वभाविक देखिन्छ । उदाहरणका लागि तपाईंले कुनै पनि वेबसाइटबाट कुनै सामग्री खरिद वा बिक्री गर्नुभयो । अब उक्त सामग्री खरिद वा बिक्री गरेको रसिद तपाईंले कसरी प्राप्त गर्नुहुन्छ ? तर त्यो खरिद गरेको सामग्रीको पूर्ण विवरण सँगसँगै तपाईंले डिजिटल सिग्नेचर पनि प्राप्त गर्नुभयो भने उक्त कारोबारले पूर्णता पाएको बुझिन्छ ।

यो डिजिटल सिग्नेचरलाई पत्याउने कसरी त ? यो कपि तथा पेस्टको समयमा डिजिटल सिग्नेचर पनि कपि-पेस्ट नहोलान् भन्न सकिंदैन । त्यस्तै इमेलबाट आउने यस्ता प्रामाणिक डिजिटल हस्ताक्षरहरू गलत नहोला भन्ने जिज्ञासा उठ्नु स्वाभाविक हुन जान्छ । यसका लागि अन्तर्राष्ट्रिय स्ट्यान्डर्ड संस्थाहरूले भरमग्दुर प्रयास गरिरहेको देखिन्छ । त्यसैले डिजिटल सिग्नेचर भनेको तपाईंको हस्ताक्षरको डिजिटल कपी अथवा स्वरुप होइन, यसले आधुनिक इन्त्रिmप्सनको प्रविधिलाई अपनाउँदै पासवर्ड तथा अन्य टुलहरूका सहायताले यसलाई तपाईंकै डिजिटल सिग्नेचर हो भन्ने प्रमाणित गराउनु हो । अझ विस्तृत रूपले भन्नुपर्दा यस्ता सूचना पठाउने र प्राप्त गर्ने दुवैले एकै प्रकारको गोपनीय सूचना पाउँछन् जसलाई 'सेक्रेट कि' भनिन्छ । यही 'सेक्रेट की'का आधारमा यो विश्वसनीय हुन्छ । अझ यसमा फिन्गरप्रिन्ट प्रविधिको प्रंयोगपछि यो ठोस समाधान सावित हुँदै गएको छ ।