आगामी आर्थिक वर्षको बजेटमा हाइब्रिड कारको आयातमा ५० प्रतिशत कर छुट प्रदान गरिने समाचार हालै सार्वजनिक भएको छ । यसका कारण नेपाली बजारमा अब हाइब्रिड कार तुलनात्मक रूपमा सस्तो हुने भएको छ । यससँगै हाइब्रिड कारको चर्चासमेत चुलिएको छ ।

के हो हाइब्रिड कार ?

विश्वभर बढ्दो प्रदूषणलाई नियन्त्रण गर्न कार निर्माता कम्पनीहरूले बिस्तारै इलेक्ट्रिक तथा हाइब्रिड कार निर्माण गर्न थालेका छन् । हाइब्रिड टेक्नोलोजीमा बनाइने कारले वातावरण प्रदूषणमा कमी ल्याउनुका साथै इन्धनमा हुने खर्चसमेत नियन्त्रण गर्छ ।

अटो विशेषज्ञहरूका अनुसार हाइब्रिड कारमा दुई प्रकारका इन्जिन हुन्छन् । यस्ता कारमा पेट्रोल वा डिजेल इन्जिन तथा इलेक्ट्रिक इन्जिन जडान गरिएको हुन्छ । कुनै पनि हाइब्रिड कारमा एउटा पेट्रोल इन्जिनका साथमा इलेक्ट्रिक इन्जिन वा डिजेल इन्जिनका साथमा इलेक्ट्रिक इन्जिन जडान गरिएको हुन्छ । यस्तो प्रविधिलाई हाइब्रिड भनिन्छ । यसमा दुईवटा इन्जिनमार्फत पावर सप्लाई गरिएको हुन्छ ।

साधारण कारभन्दा किन फरक ?

हाइब्रिड कार अन्य साधारण कारभन्दा अलग हुनुको कारण यसमा दुई इन्जिन जडान गरिनु नै हो । सामान्य कारमा एउटा मात्र इन्जिन जडान गरिएको हुन्छ । उक्त कार पूरै पेट्रोल वा डिजेल इन्जिनमा, पूरै ब्याट्रीमा र पेट्रोल वा डिजेल इन्जिनका साथमा ब्याट्री इन्जिनको मिश्रणबाट चलाइएको हुन्छ । हाइब्रिड कारमा जुन प्रविधि प्रयोग गरिएको हुन्छ, त्यस्तै प्रकारले यसको इन्जिनमा पावर सप्लाई गरिएको हुन्छ ।

सामान्य कारमा पेट्रोल वा डिजेल इन्जिन मात्र हुन्छ । हाइब्रिड कारमा डबल इन्जिन प्रविधि प्रयोग गरिन्छ । फ्युल इन्जिन र इलेक्ट्रिक मोटरको संयुक्त पावर भएकाले नै सो कारलाई हाइब्रिड बनाएको हुन्छ । यदि कुनै कारको इन्धन सकिए कारमा जडान गरिएको इलेक्ट्रिक मोटरको मदतले केही किलोमिटरसम्मको यात्रा तय गर्न सकिन्छ । यसका साथै हाइब्रिड कारले सामान्य कारको तुलनामा २० देखि ३० प्रतिशतसम्म इन्धन जोगाउँछ ।

हाइब्रिड कारका फाइदा

हाइब्रिड कार पर्यावरणका लागि निकै राम्रो छ । हाइब्रिड कारले कम प्रदूषण फैलाउँछन् भने यसमा सबै प्रकारको टेक्नोलोजी एवं फिचर समावेश गरिएको हुन्छ ।

१. हाइब्रिड कारमा इलेक्ट्रिक इन्जिन र फ्युल सेल इन्जिन दुवै हुने भएकाले यसले ६० माइल प्रतिघण्टासम्म स्टिडी एक्सिलेरेसन दिन्छ, साथै परम्परागत कारभन्दा ५ गुणा राम्रो इन्जिन इफिसियन्सी र माइलेज दिन्छ ।

२. दुईवटा इन्जिन भएकाले यो कारले सिटी एरियामा राम्रो एक्सिलरेसन दिन सक्छ ।

३. हाइब्रिड कारले ध्वनि प्रदूषण कम गर्छ । जसले वातावरण शान्त राख्छ भने न्वाइजी कार मन नपर्नेहरूका लागि पनि यो राम्रो पक्ष हुन सक्छ ।

४. इन्धन र इलेक्ट्रिक इन्जिनको राम्रो कम्बिनेसन हुने भएकाले परम्परागत कारको तुलनामा धेरै गुणा कम कार्बन उत्सर्जन गर्छ । यसले वातावरण संरक्षणमा ठूलो सहयोग पुग्छ । एक अध्ययनअनुसार टोयोटा प्रियस हाइब्रिड कारले परम्परागत कारको तुलनामा ८० प्रतिशतभन्दा कम उत्सर्जन गर्छ ।

५. हाइब्रिड कारको अर्को राम्रो पक्ष हो— रिजेनेरेटिभ ब्रेकिङ । सिटी स्पिड लिमिटमा ब्रेक लगाउँदा यो कारले विद्युत् उत्पादन गर्छ जसले एक्स्ट्रा एक्सिलेरेसन दिन्छ ।

६. हाइब्रिड कारहरू हल्का मेटेरियलको प्रयोगबाट निर्माण गरिने हुँदा यसको तौल कम हुन्छ, जसका कारण पावर कन्जम्सन पनि कम हुन्छ ।

७. सिटी स्पिड लिमिटमा यो कार इलेक्ट्रिक मोटरमा मात्र चल्ने भएकाले पेट्रोलियम इन्जिनमा भार पर्नेछैन । यसले गर्दा पेट्रोलियम इन्जिनको मेन्टिनेन्सको झन्झट कम हुन्छ ।

८. धेरैको सोचाइमा हाइब्रिड कारमा ब्याट्रीको लाइफ कम हुन्छ भन्ने हुन सक्छ, तर टोयोटाजस्ता कम्पनीका हाइब्रिड कारमा भने अत्यन्त राम्रो ब्याट्री लाइफ प्राप्त गर्न सकिन्छ ।

९) हाइब्रिड कारले वातावरण संरक्षणमा राम्रो भूमिका खेल्ने भएकाले सरकारले पनि हाइब्रिड कारलाई प्रोत्साहन गर्न लागेको कुरामा दुईमत छैन ।

१०. यसका साथै हाइब्रिड कारको रिसेल भ्यालु पनि राम्रो हुन्छ ।

हाइब्रिड कारका बेफाइदा

अहिले हाइब्रिड कारका लागि प्रयोग हुने ब्याट्रीको लाइफ धेरै छैन । हाइब्रिड कार सर्भिसिङ गर्न निकै कठिन हुन्छ । यो कारको सर्भिसिङ साधारण मेकानिक्सबाट गर्न सकिँदैन । यसका लागि कम्पनीको वर्कसपमै सर्भिसिङ गराउनुपर्छ । ब्याट्रीलाई डिस्पोज गर्ने वा रिसाइकल गर्ने प्रविधि नेपाल–भारतमा नभएका कारणले दीर्घकालिन रूपले वातावरणमा असर पुग्न सक्छ ।

१. हाइब्रिड कार अन्य परम्परागत कारको तुलनामा महँगो हुन्छ ।

२. हाइब्रिड कारले सिटी एरियामा राम्रो माइलेज दिने भए पनि हाइवेमा भने अपेक्षित माइलेज दिँदैन ।

३. दुईवटा इन्जिन हुने भएकाले मेन्टिनेन्स खर्च पनि वृद्धि हुन्छ ।

४. हाइब्रिड कार खासगरी माइलेजलाई ध्यानमा राखी निर्माण गरिने हुँदा परम्परागत कार जत्तिको पावर हुँदैन ।

इलेक्ट्रिक कि हाइब्रिड ?

भारतलगायत विभिन्न देशमा हाइब्रिड कारभन्दा इलेक्ट्रिक कारमा जोड दिइएको छ । भारतले सन् २०३० सम्म भारतमा चल्ने सबै गाडी इलेक्ट्रिक हुने बताएको छ । विभिन्न कम्पनीहरू इलेक्ट्रिक गाडी उत्पादनमा लागेका छन् । नेपालमा पनि यसका लागि केही तयारी भैरहेको छ । हाइब्रिड कारको कुनै भविष्य नभएकाले सबै कार निर्माता कम्पनीहरूले इलेक्ट्रिक कारमा जोड दिएका छन् । त्यसैले हाइब्रिड कारको भविष्यचाहिं इलेक्ट्रिकजस्तो उज्ज्वल छैन ।

नेपाली बजारमा बिक्रीका लागि हाइब्रिड कार उपलब्ध छैनन् । होन्डा अकोर्ड र टोयोटा प्रियस व्यक्तिगत रूपमा अटोमोबाइल व्यवसायीहरूले नै प्रयोग गरिरहेका छन् । यस्ता हाइब्रिड कार मूल्य बढी भएका कारण मध्यमवर्गीय परिवारको पहुँचबाट बाहिरै छन् । नेपाली बजारमा यस्ता कारको मूल्य करिब १ करोड रुपैयाँको हाराहारीमा पर्छ, तर अब कर घटेपछि भने करिब ८०–८५ लाखमै उपलब्ध हुनसक्ने अनुमान गरिएको छ ।