विधि
सहज रूपमा कुनै एक ध्यान आसनमा बस्ने ।
दुवै नासिकाबाट श्वास बाहिर फाल्न केन्द्रित हुने ।
श्वास बाहिर फाल्ने क्रममा पेटभित्र, मलद्वार तथा मूत्रद्वार संकुचन होस् ।
१ सेकेन्डमा एकपटकको गति बढाउन अर्थात् छिटो–छिटो गर्न सकिन्छ ।
लाभ
अनुहारको सौन्दर्य वृद्धि गर्छ ।
ग्याँस, कब्जियत, मधुमेह, अपच, एसिडिटी, मोटोपन, मृगौला आदिका साथै पेटसम्बन्धी रोग ठीक हुन्छ ।
मन स्थिर, शान्त र प्रसन्न रहन्छ अनि ध्यानस्थ हुन सहयोग मिल्छ ।
मस्तिष्क, फोक्सो आदिको कार्यक्षमता वृद्धि हुन्छ ।
कपालभातीको अभ्यासमा ह्दयको गतिमा कुनै कमी आउँदैन । ह्दयको स्वास्थ्यका लागि यो एक निरापद अभ्यास हो ।
कपालभाती अभ्यासका क्रममा ४१ दशमलव २ प्रतिशत बढी ऊर्जा खपत हुन्छ । अत: यदि कपालभाती विधिवत् रूपमा नियमित गर्ने हो भने तौल कम गर्न सकिन्छ ।
कपालभातीको अभ्यासले मस्तिष्कको रक्तप्रवाहमा न्यून रूपमा परिवर्तन ल्याउँछ । यसको अर्थ कपालभातीका कारण मस्तिष्कमा आघात हुने आशंका हुँदैन ।
कपालभातीको अभ्यासले एकाग्रता बढ्छ ।
कपालभाती ढिलो सिक्ने बालबालिका तथा कम एकाग्रता हुनेहरूका लागि विशेष उपयोगी हुन्छ ।