इन्जिनियरिङ अर्थात् अभियान्त्रिकि कुनै विधाको वस्तुगत एवं त्यससँग सम्बन्धित प्रयोगात्मक अध्ययन हो । त्यसैले हरेक इन्जिनियरिङ विधाको आ-आफ्नो ठाउँमा उत्तिकै महत्व हुन्छ । प्रविधिको इतिहासलाई हेर्ने हो भने कुनै एक विधाले सधैंभरि महत्व राखेको देखिंदैन । बजारको माग र आपूर्तिअनुसार देशमा त्यस्ता प्राविधिकहरूको आवश्यकता घट्ने र बढ्ने क्रम चलिरहन्छ ।

कम्प्युटर एवं आईटी इन्जिनियरिङ

आजको परिप्रेक्ष्यमा कम्प्युटर तथा आईटी इन्जिनियरको माग सबैभन्दा बढी देखिन्छ । अझ सरकारी कार्यालयदेखि निजी कार्यालयसम्म र बैंकिङ प्रविधिदेखि दुर्गम प्रोजेक्टका कार्यसम्म पनि कम्प्युटरसँग सम्बन्धित अटोमेटिक सिस्टमको प्रयोग पहिलो प्राथमिकता भैसकेको परिप्रेक्ष्यमा यी विधाहरूमा स्नातक गर्ने दक्ष जनशक्तिको ठूलो आवश्यकता देखिन्छ । यति मात्र होइन, केही विद्यार्थी त यस्ता इन्जिनियरिङ सकेर आफंैले र्फम खोली स्वरोजगारीतर्फ पनि लागेका छन् ।

इलेक्ट्रोनिक्स तथा टेलिकम्युनिकेसन

यो अर्को लोकपि्रय इन्जिनियरिङ विधा हो । नेपालमा दूरसञ्चार, एनसेलजस्ता टेलिकम कम्पनीले दक्ष इलेक्टि्रोनिक्स इन्जिनियरलाई राम्रो प्याकेजका साथ थुप्रै अवसर उपलब्ध गराइरहेका छन् । +२ मा क्याल्कुलस, प्रोबाबिलिटी थेउरी, फिजिक्स आदिमा राम्रो अंक हासिल गरेका विद्यार्थीका लागि यो विधामा इन्जिनियरिङ गर्न निकै सजिलो हुनसक्छ । कतिपय जब भ्याकेन्सीमा कम्प्युटर इन्जिनियरिङ माग गरेको ठाउँमा इलेक्ट्रोनिक्स इन्जिनियरलाई पनि अवसर प्रदान गरिएको देखिन्छ । केही इलेक्ट्रोनिक्स/टेलिकम्युनिकेसन इन्जिनियरहरूले आफ्नो निजी कम्पनी सञ्चालन गर्ने काम पनि गरिरहेका छन् ।

सिभिल, स्ट्रक्चसल, इन्भारोमेन्टल इन्जिनियरिङ

हाल आएर लोकपि्रय हुन थालेको सिभिल इन्जिनियरिङ विधाका लागि विद्यार्थी ज्योमेटि्र, मेनानिक्स, रसायनशास्त्र, मटेरियल साइन्सजस्ता विषयमा दक्ष हुनु जरुरी छ । यो विधामा इन्जिनियरिङ डिग्री हासिल गर्नेहरूले जियोग्राफिक प्रविधि, निर्माण कार्य, कन्स्ट्रक्सन, भौतिक पूर्वाधारका कार्यहरू आदिमा राम्रा अवसर प्राप्त गर्न सक्छन् । अझ नेपालको परिप्रेक्ष्यमा थुप्रै ठाउँमा निर्माण परियोजनाहरू सुरु भैसकेको र सुरु हुने अवस्था रहेकाले यी विधामा डिग्री हासिल गर्ने दक्ष इन्जिनियरलाई रोजगारीको समस्या हुने सम्भावना कमै छ । अझ विदेशी लगानीकर्ताले गि्रन नेपालका लागि लगानी गरिरहेको अवस्थामा त सिभिल इन्जिनियरिङ तथा इन्भारोमेन्टल इन्जिनियरिङमा दक्ष जनशक्तिको ठूलो खाँचो हुन सक्छ । त्यसबाहेक सिभिलका स्नातकहरूले आफैंले कन्सल्टिङ फारम खोलेर निजी स्तरमा पनि काम गरिरहेका छन् ।

इलेक्टि्रकल इन्जिनियरिङ

आउँदा दिनमा नेपालमा यो विधाका जनशक्तिको पनि आवश्यकता देखिन्छ । विशेषगरी विदेशी परियोजनामा नेपाल भित्रिएको खण्डमा तथा सरकारले अनुगमन गरिरहेका साना जलविद्युत् परियोजनाहरू (१ हजार बाटसम्मको) कार्यान्वयन भएको स्थितिमा यो विधाका इन्जिनियरहरूको अझ बढी खाँचो हुनेछ ।

बायोटेक्नोलोजी

तुलनात्मक रूपमा यो इन्जिनियरिङ अरूभन्दा नौलो र रोचक विधा हो । केमिकल इन्जिनियरिङको विषयसँग प्रायःजसो मिल्ने यो इन्जिनियरिङको विशेषता भनेको यसबाट आईटी अथवा कम्प्युटर फिल्डमा पनि रोजगारीको अवसर प्राप्त गर्न सक्नु हो । यो विधामा स्नातक गर्नेले कृषि, कृषिसँग सम्बन्धित अन्य क्षेत्रहरू, स्वास्थ्य, वातावरण, बायोडाइभर्सिटी, डेरी, माछापालन, रसायनविज्ञान, फार्मेसी आदि थुप्रै क्षेत्रमा कामको अवसर प्राप्त गर्न सक्छन् । अझ बाहिरी मुलुकहरूमा त यसको पढाइ व्यापक छ । भारतमा बायोटेक्नोलोजी पढ्ने एकप्रकारको होड नै छ । फिनल्यान्ड, नर्वेसहित अरू थुप्रै युरोपेली राष्ट्रमा प्राविधिक कलेजहरूले बायोटेक्नोलोजी इन्जिनियरिङलाई प्राथमिकताको पहिलो सूचीमा राख्न थालेका छन् । यो विधामा स्नातक गर्न विद्यार्थीले मास ट्रान्सफर, fluid mechanics, chemistry, physics को जानकारी राख्नु आवश्यक छ ।

यसबाहेक अन्य थुप्रै इन्जिनियरिङ छन् जस्तै एरोनटिक्स, एगि्रकल्चरल, अटोमोबाइल, बायोमेडिकल, केमिकल, इन्डस्टि्रयल, इन्स्टङमेन्टे्सन, मराइन, मेकानिकल, न्युक्लियर, टेक्सटायल इन्जिनियरिङ आदि । समयको माग, विद्यार्थीको दक्षता तथा लगावका साथै दूरदर्शिता अपनाएर विषय रोज्दा भविष्यमा राम्रो करियर निमार्ण गर्न सकिन्छ । माथि उल्लेखित कतिपय विषय अझै पनि नेपालमा पढाइ हुँदैनन्, जसका लागि विदेश नै जानुपर्ने बाध्यता छ ।