काठमाडौंको थापाथलीस्थित रामभण्डार राणाकालीन समयताकै सञ्चालनमा आएको मिठाई पसल हो । राणाकालीन प्रधानमन्त्री जंगबहादुर राणाको समयमै आफ्ना जिजुबुवाहरूले यो पसल प्रारम्भ गरेको सञ्चालक दिवाकर राजकर्णिकार बताउँछन् । करिब २ सय वर्षको गर्विलो इतिहास बोकेको पसल तथा नेपाली मिठाईका बारेमा राजकर्णिकारसँग साप्ताहिककर्मी प्रकाश रानाभाटको कुराकानी : 

सुरुवाती समयमा नेपालीहरूमा मिठाई खाने ट्ेरन्ड कस्तो थियो ?

पहिले–पहिले नेपालीहरूले सार्‍है कम मात्रामा मिठाई खान्थे । नेपालीहरूमा अहिले जस्तो मिठाई किन्न सक्ने क्षमता पनि थिएन । अधिकांश नेपालीको आम्दानीले बिहान–बेलुका छाक टार्नै ठिक्क हुन्थ्यो । हुने–खानेहरूले बिहान बेलुका अलि–अलि खान्थे । अहिलेको जस्तो प्रत्येक दिन मिठाई खाने चलन थिएन । 

नेपालको कुन मिठाई बढी लोकप्रिय थियो ?

सुरुवाती समयमा जेरी, स्वारी, हलुवा, गजा, निम्की, लाखामरी, एैठ्यामरी, लालमोहन, अनरसा, रोट, खाजाजस्ता मिठाई निकै प्रचलित थिए । धेरै पछिसम्म पनि तिनै मिठाई नै चलिरहेका थिए । 

नेपालीहरू कुन–कुन अवसरमा मिठाई खान्थे ?

चाडपर्व जस्तो विशेष अवस्थामा मात्र मिठाई खाने चलन थियो । कहीँ सन्तान जन्मियो अथवा मर्दा–पर्दा, बिहे, ब्रतबन्ध, तिहार तथा आमाबुबाको मुख हेर्ने जस्ता अवसरमा मानिसहरू मिठाई खान्थे । यस्तै वातावरणमा मात्र मिठाई किन्थे ।

भारतीय मिठाई नेपालमा कहिलेदेखि कसरी भित्रियो ?

नेपालमा भारतीय मिठाई भित्रिएको ०२०/२२ सालतिर हो । त्यसभन्दा अघिसम्म नेपाली मिठाईकै एकछत्र बजार थियो । छिमेकी मुलुकमा नेपालीहरूको आवतजावत सजिलै हुने भएकाले नेपालीहरू भारतबाट फर्कंदा उतैका मिठाई ल्याउँथे, त्यसैबाट प्रभावित भएर भारतीय मिठाईको माग बढ्दै गएको हो । 

यसको बजार किन बढ्यो त ?

नेपालमा भारतीय मिठाईको बजार बढ्नुका धेरै कारण छन् । पहिलेको तुलनामा अहिले जनसंख्या पनि धेरै छ । बजारमा नयाँ–नयाँ मिठाई पसल थपिए, अन्तर्राष्ट्रिय ब्रान्डेड मिठाई पसल पनि नेपाल भित्रिए । त्यस्तै नेपालीहरूको मन पनि भारतीय मिठाईमा गएका कारणले यसको बजार वृद्धि भएको हुनसक्छ । माग बढे पछि आपूर्ति त हुने भैहाल्यो । नेपालमा भारतीय मिठाईको बजार बढेको चाहिँ ५० सालतिरदेखि हो ।

अहिलेको अवस्थामा नेपाली मिठाईको बजार राम्रो छ कि भारतीय मिठाईको ?

साँच्चै भन्नुपर्दा नयाँ पुस्ताले नेपाली मिठाई निकै कम खान्छन् । उनीहरूलाई भारतीय मिठाई नै बढी मन पर्छ । भारतीय मिठाई कै बजार राम्रो छ । 

२ सय वर्षको इतिहास बोकेको नेपाली मिठाईको विकास किन हुन नसकेको ? 

सेलरोटी, अनरसाजस्ता परिकार घरघरमा पनि बन्छन् । नेपाली मिठाई खाँदै आएकाहरूको मन अन्ततिर गयो । हामीले हाम्रो नयाँ पुस्तालाई हाम्रो मौलिक मिठाईका बारेमा बुझाउन पनि सकेनौं । अर्को कुरा नेपाली मिठाई त्यति बन्न पनि छाडे । 

अब यसको बजार बढाउन के गर्नुपर्ला ? 

नेपाली मिठाई बनाउँदै आएका व्यापारीहरूले बनाउन छाड्नु भएन । यसको प्रचार–प्रसारमा लाग्नुपर्‍यो । बजार बढाउन प्रविधिको प्रयोग गर्नुपर्‍यो । मुख्य कुरा नयाँ पुस्तालाई नेपाली मिठाईको मौलिकता 

बुझाउन सक्नुपर्‍यो । 

अहिले मिठाई खाने ट्ेरन्ड कस्तो छ ?

बढ्दो छ, तर मानिसहरू नेपाली मिठाईको तुलनामा भारतीय मिठाईतिर ढल्किएका छन् । 

कुन वर्गले बढी मिठाई खान्छन् ?

मारवाडी समुदायमा मिठाई खाने चलन बढी छ । उनीहरू शाहाकारी हुने हुँदा मिठाई बढी मात्रामा प्रयोग गर्छन् । नेवार समुदायमा चाहिँ नेपाली मिठाई बढी प्रयोग हुन्छ । 

अहिले नेपालमा बढी रुचाइएको मिठाई कुन हो ? 

दुधमलाई, रसबरी, बर्फी, लालमोहनजस्ता मिठाई बढी रुचाइएका छन् । 

अहिले धेरै मानिसले स्वास्थ्य बिग्रिन्छ भनेर मिठाई खान छाडेका हुन् ?

खान छोडे भन्दा पनि मोटाइन्छ भनेर मानिसले मात्रा कम गरेका हुन सक्छन् । मिठाई धेरै खाने कुरा पनि होइन । स्वास्थ्यका दृष्टिले हेर्ने हो भने गुँदपाक सुत्केरी महिलाका लागि विशेष परिकार हो । मिठाईकै अर्को परिकार खजुरी बालबालिकाहरूका लागि उपयुक्त हुन्छ ।