जाजरकोटका नवराज विकले मल्ल थरकी किशोरीसँग गरेको प्रेम र त्यसैलाई कारण बनाएर गरिएको सामूहिक हत्याको घटनापछि देशैभरि जातीय विभेदविरुद्ध आन्दोलन पनि भइराखेको छ । यसै सन्दर्भमा दलित अधिकारको क्षेत्रमा काम गरिरहेका अधिकारकर्मी एवं सञ्चारकर्मी रामहरि शाही समुन्द्रीसँग साप्ताहिकका लागि प्रकृति दाहालले गरेको कुराकानीः

निजी विद्यालयले आर्जन गरेको नाफाको ५ प्रतिशत रकम सामुदायिक विद्यालयलाई शैक्षिक सामग्री प्रदान गर्दै गुणस्तर सुधारमा खर्च गर्नुपर्ने हुन्छ

शिक्षाको बजेट नियाल्दा निजी र सामुदायिक विद्यालयका विद्यार्थीहरूबीच विभेद गरिएको देखिएको छ । सामुदायिक विद्यालयका विद्यार्थीहरूलाई दिवा खाजा र छात्राहरूलाई सेनेटरी प्याड वितरण गर्ने घोषणा गरिएको छ । तर निजी विद्यालयका विद्यार्थीहरूलाई सरकारले ध्यान दिएको छैन ।

दुई महिना नाघिसकेको नेपालभित्रको लकडाउनले नै प्रारम्भिक लक्षण देखाइसकेको छ– आउँदो वर्ष बेरोजगारीको दर झनै बढ्ने देखिन्छ । एकातिर देशभित्रै बेरोजगारी बढ्ने, अर्कोतिर विदेशबाट फर्किने युवाहरूले पनि रोजगारी गुमाउने अवस्थाका कारण चुनौती झन् थपिने पक्का छ ।

विश्वमै पहिलो पटक पर्वतीय पर्यटन शिक्षाको पढाइ सुरु भएसँगै यसप्रति युवाहरूको आकर्षण बढ्दै गएको पाइन्छ । पर्यटन मन्त्रालयअन्तर्गत खुलेको नेपाल माउन्टेन एकेडेमीले पर्वतीय पर्यटन शिक्षाका लागि त्रिभुवन विश्वविद्यालयबाट मान्यता लिएको छ ।

हिउँमा बस्ने हिममानव नै यती हो । यो हिमालयमा बस्छ । यो यती थियो र छ भन्ने विषयमा संसारभर तर्क–वितर्क चलिरहेको छ । सत्य के हो पछि थाहा होला, तर यदि छ भने यती नेपालको हो । किनभने हिमालको देश नेपाल हो ।

सर्जरीकै लागि उनी बैंकक पुगिन् । उनले २०१४ मा बैंकक पुगेर ४ लाखमा स्तन सर्जरी गरिन् । स्तन सर्जरी गरेपछि आफ्नो पहिचानका लागि थप सहयोग पुगेको उनी बताउँछिन् । उनी भन्छिन्, ‘स्तन महिलाहरूको एक पहिचान हो । 

काठमाडौं पोखरा, धरान, धनगढीजस्ता सहरहरूमा लिभिङ टुगेदरमा बस्नेहरूको संख्या बढ्दै गएको छ । लिभिङ टुगेदरको अर्थ हुन्छ सँगै बस्नु विवाह परम्पराभन्दा फरक ढंगले दैनिकी बिताउन खोज्नु । समाजका डरका कारणले लुकीछिपी यस्ता सम्बन्धमा बस्ने अधिकांश किशोर–किशोरी रहेको पाइन्छ ।

स्याङ्जाको सिरुबारीबाट २०५४ सालमा सुरु भएको होमस्टे पर्यटन यतिबेला देशभर विस्तार हुँदैछ । स्थानीय कला–संस्कृति प्रदर्शन गर्नु, अतिथि सत्कार गर्नु, मौलिक उत्पादनको प्रवद्र्धन गर्नु, होमस्टेका विशेषता हुन् ।

 ‘अभिमुखीकरणको महत्त्व तब बुझें, जब विदेश पुगें । यति महत्त्वपूर्ण रहेछ, मैले त केही बुझ्नै पाइनछु भन्ने महसुस भयो, आवश्यक जानकारी नलिई जाँदा एकदमै सकस हुने रहेछ ।’

बगैंचामा माली काम गर्ने पिता नाति महर्जनकी छोरी सुनिता महर्जनले कराँतेमा स्वर्ण जितिन् । उनको सफलता एक पिताले संघर्ष गरेर सन्ततीलाई जुराइदिने अवसरको जित हो । 

८ वर्षकै उमेरदेखि सोरठी र घाटु गाउन थालेकी हुँ । ०४८ सालमा रेडियो नेपालबाट स्वर परीक्षा उत्तीर्ण गरें । ०५६ मा लोक–गीतिसंग्रह ‘खुदी बजारमा’ ल्याएपछि औपचारिक रूपमा सांगीतिक क्षेत्रमा मैले पाइला राखेको हुँ ।

उनी भन्छिन्, ‘मैले त्यो बेला धेरै दु:खदायी जीवन बिताएँ, झन् अस्पतालको बसाइ कहालीलाग्दो नै थियो ।’ उपचार खर्च त कति–कति ! उनलाई लाग्यो, कस्तो महँगो जिन्दगी पाएछु, तर पनि उनले हरेस भने खाइनन् । निरन्तर अगाडि बढ्ने साहस बटुलिरहिन् । परिवारको माया र साथले भने उनमा साहस बढ्दै गयो । उनलाई आफूमा आत्मविश्वास बढ्यो ।

पूर्वराजा मात्रै होइन, नेताहरू पनि जनताबीच नाचेका भिडियो सार्वजनिक भएका छन् । फरक यो छ कि, राजपरिवार डान्स क्लबमा नाच्छन् भने नेताचाहिँ जनताको घर–आँगनमा नाचेका छन् । २०६६ सालताका तत्कालीन माओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले एक राजनीतिक कार्यक्रममा चर्चित अभिनेत्री रेखा थापासँग नाचेर चर्चा बटुले । त्यसबेला अत्यन्तै रुचाइएको लोकगीत ‘लालुपाते नुग्यो भुइँतिर’ मा प्रचण्ड र थापा मज्जाले नाचेका थिए ।

परिवारसंग बसेर चलचित्र हेरिरहेको हुन्छु । प्राय: बेलुकाको समयमा चलचित्र हेर्ने गरेको छु । नेपाली चलचित्र नै बढी हेर्छु । आजकालका चलचित्र बसेर हेरुन्जेल रमाइला हुन्छन्, सन्देशमूलक भने खासै हुँदैनन् ।